Komu i na jakich warunkach przysługuje urlop szkoleniowy?
Podstawa prawna
Kodeks Pracy art. 103 1 – 103 6.
Kto może ubiegać się o urlop szkoleniowy?
Urlop szkoleniowy jest świadczeniem udzielanym pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe.
Pracownikowi, który w myśl art. 1031kp zdobywa lub uzupełnia wiedzę i umiejętności z inicjatywy lub na wniosek pracodawcy przysługuje m.in. urlop szkoleniowy. Świadczenie to obok zwolnienia z całości lub części dnia pracy z art. 1031§2kp ma charakter obowiązkowy [1], co oznacza, że po spełnieniu wyżej wymienionych warunków pracodawca jest zobligowany do ich udzielenia przynajmniej w wymiarze określonym w art. 1032kp, który może ulec zwiększeniu [2], ale nie zmniejszeniu [3].Ustawodawca w art. 1032§1kp przewidział kolejno po 6 dni urlopu szkoleniowego dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe oraz 21 dni w ostatnim roku studiów na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego [4]. Pracodawca powinien udzielić tego urlopu w dni, w które pracownik świadczy pracę (art. 1032§2kp.)
Warunki przyznania urlopu szkoleniowego
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych zgodnie z art. 1031kp musi odbywać się z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.
Podnoszenie kwalifikacji z inicjatywy pracodawcy
Inicjatywa pracodawcy wskazuje, że to pracodawca proponuje pracownikowi podniesienie kwalifikacji w określonej sferze zawodowej związanej najczęściej ze świadczoną przez niego pracą [5]. Może ona przybrać formę polecenia służbowego i w razie odmowy pracownik musi liczyć się z konsekwencjami [6]. Jednak nie stanowi wspomnianej inicjatywy polecenie służbowe, które zobowiązuje pracownika do podniesienia kwalifikacji zawodowych wykraczające poza czas pracy czy też rodzaj pracy niż określony w umowie [7]. Wobec powyższego, odmowa pracownika jest dopuszczalna i nie może powodować negatywnych skutków w postaci, np.: wypowiedzenia warunków umowy o pracę na czas nieokreślony [8].
Praca danego rodzaju może jednak wymagać ciągłego podnoszenia i uzupełniania wiedzy i umiejętności (np. w zakresie technologii). Jeżeli w tej sytuacji pracownik notorycznie i bez podania powodów nie uczestniczy w organizowanych kursach czy szkoleniach, to konsekwencje, z jakimi może się liczyć, to m.in.: pominięcie przy awansach, udzielaniu nagród, wypowiedzenie warunków pracy i płacy a nawet wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony. Podsumowując, z wyjątkiem sytuacji wskazanych powyżej pracownik nie ma obowiązku uczestniczyć w określonej formie podnoszenia kwalifikacji zawodowych [9].
Podnoszenie kwalifikacji z inicjatywy pracownika
Drugim sposobem podnoszenia kwalifikacji zawodowych regulowanym przez kodeks pracy jest uzyskanie zgody pracodawcy, która jest podstawą do uzyskania świadczeń [10]. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) wskazuje tu na świadczenia ustawowe (m.in. urlop szkoleniowy) oraz świadczenia dodatkowe, przyznawane z woli pracodawcy [11]. Pracownik wychodząc z inicjatywą podnoszenia kwalifikacji zawodowych, oczekuje akceptacji ze strony pracodawcy, która może być udzielona w dowolnej formie [12]. Najbardziej pożądaną jest forma pisemna (np. umowa szkoleniowa). Często samo przyznanie świadczeń, (np.urlopu szkoleniowego) poczytuje się jako udzielenie tej zgody [13].
Zasada z art. 17kp stanowiąca o obowiązku pracodawcy ułatwiania podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracownikom udaremnia zatrudniającemu sprzeciw. Odmowa pracodawcy będąca podstawą podniesienia zarzutu nierównego traktowania pracownika (art. 18a i in. kp) jest niedopuszczalna [14].
Wymiar oraz formy dokształcania, które uprawniają pracownika do nabycia urlopu szkoleniowego
Na mocy art. 1032kp urlop szkoleniowy przysługuje pracownikowi w wymiarze:
- 6 dni na egzamin eksternistyczny,
- 6 dni na egzamin maturalny,
- 6 dni na egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe oraz
- 21 dni na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.
Przepisy kp nie definiują poszczególnych egzaminów [15]. O tym, czy dany egzamin będzie tym, co do którego w myśl art. 1032kp pracownikowi należy przyznać urlop szkoleniowy decydować będzie ustawa bądź akt wykonawczy [16]. Taki pogląd popiera również MPiPS. Wobec tego, do określenia egzaminów z pkt 1 – 3 właściwa jest m.in. ustawa z 7 września 1991r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz.U. z 2004r., Nr 256, poz. 2572 ze zm.) [17].
Przykłady
-
Czy wymiar urlopu szkoleniowego ustala się proporcjonalnie do wymiaru etatu?
Wymiar urlopu szkoleniowego nie zależy od wymiaru etatu. Pracownikowi zatrudnionemu w wymiarze np. ¾ etatu, który uzyskał zgodę poprzez współfinansowanie przez pracodawcę studiów uzupełniających magisterskich, przysługuje pełny wymiar urlopu, czyli zgodnie z art. 1032§1kp będzie to 21 dni [18].
-
Czy pracownikowi, który za zgodą pracodawcy podjął studia podyplomowe i w czerwcu 2012 r. obronił pracę dyplomową, przysługiwał urlop szkoleniowy na podstawie kodeksu pracy?
Decydują trzy przesłanki: po pierwsze - zgoda pracodawcy, po drugie - data rozpoczęcia studiów lub umowa, o ile zawarto w niej postanowienia dotyczące urlopu szkoleniowego w zakresie studiów podyplomowych, a po trzecie - napisanie i obrona pracy dyplomowej [19].
Od dnia 1 X 2011r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie tytułów zawodowych nadawanych absolwentom studiów, warunków wydawania oraz niezbędnych elementów dyplomów ukończenia studiów i świadectw ukończenia studiów podyplomowych oraz wzoru suplementu do dyplomu (Dz.U. nr 196, poz. 1167). Przepis §6 tego rozporządzenia stanowi o „złożeniu pracy końcowej lub egzaminu końcowego” w przypadku studiów podyplomowych. Złożenie takiego egzaminu nie uprawnia do urlopu szkoleniowego (21 dni) na podstawie art. 1032§1 pkt 4 kp. Pracodawca może jednak samodzielnie udzielić urlopu jako świadczenia dodatkowego (np.: 10 dni, gdy pracownik rozpoczął studia podyplomowe po 1 X 2011r.).
-
Czy pracownikowi zatrudnionemu w innej formie niż umowa o pracę też przysługuje urlop szkoleniowy?
Prawo do urlopu szkoleniowego przysługuje pracownikowi, tj. osobie zatrudnionej na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę (art. 2 kp). Zasadniczo, podstawa nawiązania stosunku pracy nie ma znaczenia przy przyznawaniu urlopu szkoleniowego. Istotne jest spełnienie w/w przesłanek z art. 1031 i 1032kp. Jednak dla pewnych grup pracowników zasady podnoszenia kwalifikacji zawodowych określono w przepisach szczególnych, np.: nauczyciele – ustawa z dnia 26.01.1982r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2006 nr 97, poz. 674 ze zm.), wówczas na mocy art. 5kp przepisy kodeksu pracy znajdą zastosowanie tylko w razie braku konkretnej regulacji w przepisach szczególnych [20].
-
Jaki wymiar urlopu szkoleniowego przysługuje pracownikowi, który uczestniczył w szkoleniu weekendowym?
Przesłanką warunkującą uzyskanie urlopu szkoleniowego oraz jego wymiar (6 dniowy lub 21 dniowy) jest przystąpienie do określonego egzaminu [21]. MPiPS wskazuje, że wspomniany urlop „przysługuje wyłącznie na niektóre formy podnoszenia kwalifikacji zawodowych”, wymienione w art. 1032kp [22]. Przepis reguluje minimalne wysokości, które mogą być zwiększone przez pracodawcę, ale nie zmniejszone nawet wtedy gdy kurs będzie jednodniowy [23]. Jednak ustawodawca zastrzega, że urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. W związku z tym, pracownik może odmówić, nie ponosząc przy tym negatywnych konsekwencji jeżeli np.: kurs czy szkolenie odbywa się poza czasem pracy [24]. Podsumowując, dla urlopu szkoleniowego istotny jest rodzaj egzaminu stąd długość kursu nie ma znaczenia [25].
[1] A. Dral, Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników z inicjatywy lub za zgodą pracodawcy., Monitor Prawa Pracy 11/2010, s. 569.
[2] P. Wojciechowski, Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników po zmianach – zasady i wątpliwości., Monitor Prawa Pracy 11/2010, s. 586.
[3] E. Suknarowska-Drzewiecka, P. Wojciechowski , Podnoszenie i uzupełnianie kwalifikacji zawodowych pracowników., Warszawa 2010, s. 30.
[4] Szerzej zob. M. Frączek, O podnoszeniu kwalifikacji zawodowych - w kodeksie pracy., Służba Pracownicza 11/2010, s. 10.
[5] T. M. Nycz, [w:] Kodeks pracy 2011. Komentarz., red. B. Wagner, Warszawa 2011, s. 618.
[6] E. Suknarowska-Drzewiecka, P. Wojciechowski, Podnoszenie…, jw., s. 24.
[7]T. M. Nycz, [w:] Kodeks, jw., s. 618.
[8] E. Suknarowska-Drzewiecka, P. Wojciechowski, Podnoszenie…, jw., ss. 24 – 25.
[9] Tamże, s. 25.
[10] T. M. Nycz., [w:] Kodeks…, jw., s. 618.
[11] http://www.mpips.gov.pl/prawo-pracy/zmiany-kodeksu-pracy/zmiany-obowiazujace-od-2010-r-/nowe-zasady-podnoszenia-kwalifikacji-zawodowych-przez-pracownikow/ dostępne dn. 12.11.2012r.
[12] A. Dral, Podnoszenie…, jw., s. 569.
[13] E. Suknarowska-Drzewiecka, P. Wojciechowski, jw., s. 27.
[14] T. M. Nycz, Kodeks…, jw., s. 619.
[15] Suknarowska-Drzewiecka E., Wojciechowski P., Podnoszenie…, jw., s. 30.
[16] Nałęcz M., [w:] red. Muszalski W., Kodeks pracy. Komentarz., Warszawa 2011, s. 453.
[17] Raczkowski M., [w:] Gersdorf M., Raczkowski M., Rączka K., Kodeks pracy – komentarz., Warszawa 2012, ss. 606 – 607.
[18]Przykład przedstawiony w: M. Frączek, R. Lisicki, Jeszcze o urlopie szkoleniowym. Konsultacje i wyjaśnienia., PiZS 4/ 2012, s. 43.
[19] Przykład przedstawiony w: M. Frączek M., R. Lisicki., Urlop szkoleniowy. Konsultacje i wyjaśnienia., PiZS 2/ 2012, s. 42.
[20] Frączek M., O podnoszeniu…, jw., s. 10.
[21] Wiącek A., Podnoszenie…, jw., s. 18.
[22] http://www.mpips.gov.pl/prawo-pracy/zmiany-kodeksu-pracy/zmiany-obowiazujace-od-2010-r-/nowe-zasady-podnoszenia-kwalifikacji-zawodowych-przez-pracownikow/ z dnia 18.12.2012r.
[23] Suknarowska-Drzewiecka E., Wojciechowski P., Podnoszenie…, jw., s. 30
[24] Tamże., ss. 24 – 25.
[25] Łukasik E., Kiedy pracownikowi należy udzielić urlopu szkoleniowego? 14.09.2011 ze strony internetowej: http://kadry.infor.pl/poprzednie_tematy_dnia/teksty/544720,kiedy_pracownikowi_nalezy_udzielic_urlopu_szkoleniowego.html z dnia 18.12.2012r.
opracowanie: mgr Kinga Cichocka (14.11.2012) Magisterium z administracji (2011/2012), praca magisterska pt.: "Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników" pod kierunkiem prof. Grzegorza Goździewicza. | Kierunek: prawo, rok studiów: IV, seminarium: Prawo Pracy, praca magisterska pt.: "Rozwiązywanie sporów o roszczenia pracownicze ze stosunku pracy".
opieka merytoryczna: dr Marzena Szabłowska