Roszczenia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony przez pracodawcę
Pytanie
- Jakie roszczenia przysługują pracownikowi w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony przez pracodawcę?
Podstawa prawna
Art. 44- 51 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. 1998 r. Nr 21, poz. 94z późn. zm.).
Kiedy wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione?
Przepisy prawa pracy wymagają, aby pracodawca wyjaśnił pracownikowi, dlaczego chce rozwiązać z nim stosunek pracy. Wypowiedzenie musi być uzasadnione. Prawo nie stworzyło jednak katalogu określającego, w jakim przypadku rzeczywiście wypowiedzenie należy uznać za uzasadnione. Można jednak podać przykładowe okoliczności:
- Nierzetelne i niedbałe wykonywanie powierzonych pracownikowi obowiązków,
- Utrata zaufania przez pracodawcę w stosunku do pracownika, np. w wyniku istnienia podejrzenia, że pracownik dokonywał systematycznych kradzieży w zakładzie pracy,
- Redukcja etatów przez pracodawcę może stanowić podstawę wypowiedzenia, ale musi ona mieć charakter autentyczny i znajdować potwierdzenie w aktualnej sytuacji ekonomicznej pracodawcy.
W każdym razie sądy zawsze będą badać okoliczności konkretnego przypadku i co ważne to na pracodawcy spoczywa ciężar udowodnienia, że wskazane przez niego przyczyny wypowiedzenia były zasadne.
Kiedy wypowiedzenie umowy o pracę jest niezgodne z prawem?
Pracodawca, dokonując wypowiedzenia umowy o pracę, musi przestrzegać nałożonych na niego obowiązków. Do nich należą, m.in.
- obowiązek konsultacji wypowiedzenia z zakładową organizacją związkową działającą u pracodawcy,
- zachowanie odpowiednich terminów wypowiedzenia (przykładowo dla pracownika zatrudnionego przez co najmniej 3 lata okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące),
- forma pisemna wypowiedzenia
W każdym przypadku naruszenia powyższych obowiązków wypowiedzenie umowy o pracę należy uznać za niezgodne z prawem.
Czego może żądać pracownik?
Jeżeli tylko pracownik uzna, że pracodawca niezasadnie lub niezgodnie z prawem wypowiedział umowę, może on złożyć odwołanie do sądu pracy. Katalog środków ochrony prawnej przysługujących pracownikowi jest dosyć obszerny:
Roszczenie o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenie pracownika do pracy
Pracownik może żądać, aby sąd uznał wypowiedzenie za bezskuteczne. Oznacza to zatem, że w ogóle nie dojdzie do rozwiązania umowy pracę. Gdyby jednak rozwiązanie już nastąpiło pracownik będzie miał prawo żądać przywrócenia go do pracy na poprzednich warunkach
Ważne: Sąd może uznać, że przywrócenie do pracy jest niemożliwe lub niecelowe. Dzieje się tak, np. w przypadku ogłoszenia upadłości pracodawcy lub w sytuacji poważnego konfliktu między pracownikiem a pracodawcą. Sąd będzie mógł wtedy zasądzić wyłącznie odszkodowanie.
Obowiązek pracownika: Aby przywrócenie do pracy było skuteczne, pracownik musi w terminie 7 dni zgłosić pracodawcy gotowość niezwłocznego podjęcia pracy. W przypadku przekroczenia tego terminu pracodawca ma prawo odmówić ponownego zatrudnienia pracownika.
Roszczenie o wypłatę wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy
W sytuacji przywrócenia do pracy pracownikowi będzie przysługiwać żądanie wypłaty wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Jest to swego rodzaju rekompensata za czas pozostawania bez zatrudnienia.
Ważne: Prawo to przysługuje niezależnie od faktu podjęcia w tym czasie przez pracownika pracy u innego pracodawcy ( L.Florek, Prawo pracy, Warszawa 2010, str. 112.)
Prawo do wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy mają pracownicy podlegający szczególnej ochronie, np. pracownica w ciąży lub w czasie trwania urlopu macierzyńskiego oraz pracownik w wieku przedemerytalnym.
Pozostali pracownicy mają prawo do wynagrodzenia w wysokości zależnej od czasu trwania wypowiedzenia i tak:
- Okres wypowiedzenia wynosi mniej niż 3 miesiące, wynagrodzenie należy się za czas nie dłuższy niż 2 miesiące
- Okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące, wynagrodzenie przysługuje maksymalnie za 1 miesiąc pozostawania bez pracy
Roszczenie o odszkodowanie
Pracownik może nie chcieć dalej pracować u danego pracodawcy i może w ten sposób żądać wyłącznie odszkodowania. Niekiedy, jak zostało to już wskazane w punkcie a, zasądzenie tego środka będzie jedyną możliwością, jaką będzie miał sąd.
Ważne: Kwota odszkodowania została ustalona z góry w przepisach prawa. Przysługuje ono w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
opracowanie: Dawid Sztuwe (12.09.2013) student V roku prawa, seminarium: prawo karne.
opieka merytoryczna: dr Marzena Szabłowska